Co mnie to obchodzi?
Celem jest uzmysłowienie najczęściej występujących blokad komunikacji interpersonalnej. Dzielimy zespół na trzyosobowe grupy poprzez odliczanie do trzech – każda osoba zapamiętuje swój numer. Przez 2 minuty „jedynki” będą mówiły do „dwójek” na dowolny temat. Zadanie „dwójek” polega na robieniu wszystkiego, aby okazać brak zainteresowania. „Trójki” są obserwatorami, którzy potem opowiedzą na czym polegało niesłuchanie. Osoby bez przydziału można dołączyć jako drugiego obserwatora do grupy. Po upływie przewidzianego czasu „trójki” przekazują wyniki obserwacji (uwaga – mówią o tym, co widziały, a nie o swoich wyobrażeniach, myślach, osądach czy emocjach). Sporządzamy listę wszystkich symptomów niesłuchania. Mogą pojawić się na niej: brak kontaktu wzrokowego, zajmowanie się własnym ciałem, ubraniem, teczką, notatkami, plamami na suficie czy podłodze, tym, co dzieje się za oknem, odwrócenie się tyłem lub bokiem, mówienie czegoś nie na temat, a nawet informowanie wprost o braku zainteresowania. Wykonanie listy uzmysłowi, jak nie należy się zachowywać i czego nie robić podczas prowadzenia rozmowy, co będzie przydatne przy następnym ćwiczeniu, a także w życiu codziennym.
Jeśli dobrze cię rozumiem…
Celem jest nabywanie umiejętności aktywnego słuchania poprzez wykazywanie zainteresowania i parafrazowanie usłyszanych wypowiedzi. Dobrze jest, jeśli ćwiczenie odbywa się w tych samych trzyosobowych grupach. Tym razem przez 3 minuty „dwójki” będą mówiły do „trójek” na temat własnych kłopotów w porozumiewaniu się z niektórymi ludźmi.
„Trójki” mają za zadanie okazać całym swoim zachowaniem, mimiką, gestami, postawą ciała, że są bardzo zainteresowane tym, co mówią „dwójki”. Ponadto po upływie czasu muszą udowodnić, że wszystko doskonale zapamiętały, parafrazując wypowiedź „dwójek”. Niczego nie można notować, gdyż wszyscy umieją pisać, a mają nauczyć się uważnie słuchać.
„Jedynki” pełnią funkcję obserwatorów, którzy po zakończeniu ćwiczenia powiedzą jakim zachowaniem objawiało się słuchanie (lub nie) i czy parafraza była zgodna z wypowiedzią „dwójek”. Pracę każdego zespołu omawia się oddzielnie. Najpierw zabiera głos obserwator, potem „dwójka”, mówiąc co jej pomagało w zachowaniu „trójki”, a co przeszkadzało oraz jak widziałaby postawę słuchacza i poprawność parafrazy. Na końcu wypowiada się „trójka”.
Ćwiczenie można powtarzać tak, aby każda osoba wystąpiła w roli mówcy, słuchacza i obserwatora, gdyż umiejętności aktywnego słuchania można się nauczyć tylko drogą bezpośredniego przeżycia, przećwiczenia i omówienia. Kilkakrotne powtórzenie ćwiczenia z różnymi partnerami zwiększa prawdopodobieństwo nabycia umiejętności skutecznego porozumiewania się. Nauczyciel zapisuje na tablicy na czym polega aktywne słuchanie (koncentracja uwagi, kontakt wzrokowy, lekkie pochylenie ciała w kierunku mówiącego, używanie zachęcających zwrotów podtrzymujących rozmowę: „mhm”, „tak”, „rozumiem”, otwartość na punkt widzenia mówiącego, powściągliwość w wyrażaniu własnego zdania, empatia czyli emocjonalne zrozumienie, parafrazowanie, nie udzielanie dobrych rad, powstrzymywanie się od moralizowania i osądzania, zgodność języka ciała ze słowami).
Dwie gaduły
Uczestnicy dzielą się na pary i na znak prowadzącego jednocześnie mówią przez ok. 3 min. na jakiś dowolny temat. Po zakończeniu ćwiczenia dzielą się ze wszystkimi tym, co zapamiętały w trakcie takiej rozmowy.
Wieża Babel
Jeden z uczestników wychodzi z pomieszczenia. Pozostali wymyślają przysłowie, rozdzielają między sobą poszczególne wyrazy. Gdy uczestnik wraca zza drzwi, na znak prowadzącego wszyscy krzyczą głośno swoje wyrazy. Zadaniem słuchającego jest odgadnąć przysłowie z ogólnego hałasu. Jeśli odgadła to ma prawo wskazać kolejnego wychodzącego, jeśli nie to ponownie wychodzi za drzwi.
Rysunek
Jedna z osób otrzymuje od prowadzącego kartkę z rysunkiem ( układem figur geometrycznych). Staje ona tyłem do grupy i jej zadaniem jest opisanie otrzymanego rysunku, a zadaniem uczestników narysowanie go na swoich kartkach. Ćwiczenie wykonuje się w dwóch etapach:
I etap – grupa nie może zadawać pytań osobie przedstawiającej,
II etap – wszyscy uczestnicy wykonują te same czynności, ale mogą zadawać pytania dotyczące rysunku, a przedstawiający udziela wyjaśnień.
Po wykonaniu zadania wszyscy porównują rysunki wykonane podczas I i II etapu. Podsumowaniem jest wyciągnięcie wniosków dotyczących komunikacji jedno- i dwustronnej.
Ale naprawdę chodzi mi o to, że…
Celem jest dokładniejsze zrozumienie różnicy między treścią komunikatu, a jego zabarwieniem emocjonalnym (relacją, stosunkiem do treści, sposobem odnoszenia się)
- Uczniowie w parach ćwiczą wypowiadanie określonego zdania (np.: „jutro jest sobota”) w różnych barwach emocjonalnych wyrażających np.: miłość, radość, smutek, żal, złość, pretensję, strach. Następnie chętne pary prezentują co przygotowały, a reszta zgaduje o jaką emocję chodzi.
- Chętni uczniowie odczytują ten sam fragment tekstu z podręcznika, wyrażając przy tym różne emocje i uczucia, których nazwy wypisane są na losowanych przez nich kartkach.
- Pozostali mają za zadanie odgadnąć o jaką emocję chodzi.
Patrz mi w oczy
Celem jest ćwiczenie umiejętności utrzymania kontaktu wzrokowego z drugą osobą. Uczniowie w parach przez 2 minuty próbują patrzeć sobie w oczy bez mówienia czegokolwiek, śmiania się czy przeszkadzania w jakikolwiek inny sposób. Po upłynięciu wyznaczonego czasu omawiane są trudności, jakie miały osoby z każdej pary z utrzymaniem wzroku na oczach partnera. Następnie uczniowie podają przykłady sytuacji, w których mieli problemy z utrzymaniem kontaktu wzrokowego z rozmówcą. Na koniec nauczyciel informuje, iż unikanie czyjegoś wzroku jest zwykle traktowane jako nieszczerość lub brak zainteresowania.
Fala
Uczestnicy stoją w kręgu, trzymając się za ręce. Na sygnał trenera uczestnicy w kolejności podnoszą ręce wybrzmiewając jednocześnie samogłoskę „u” – tworzą falę, która rozpoczyna się podniesionymi rękoma uczestnika nr 1, a kończy podniesieniem rąk przez ostatniego w kolejności. Podniesionym rękom towarzyszy dźwięk „a”. Kolejne etapy to zabawa z wybrzmiewaniem samogłosek „a”, „o”, „i”.
Stop klatka
Uczestnicy zabawy przemieszczają się po sali. Trener nadaje tempo poruszania się (szybko, wolno, bardzo szybko). Na hasło „stop klatka” wszyscy zatrzymują się w takim miejscu i w takiej pozie, w jakiej znajdują się w chwili usłyszenia hasła.
Pukanie do drzwi
Jedno z dzieci (ochotnik) wychodzi i puka do drzwi. Wcześniej osoba prowadząca mówi mu, kogo i w jakiej sytuacji ma zagrać, jakie uczucia ma zaprezentować (np.: żeby zagrał posłańca króla, który wraca przerażony do zamku, ponieważ musi zgłosić przegraną bitwę). Dziecko powinno się zastanowić, jak ma zapukać.
Kiedy dziecko już zapuka do drzwi, prosimy go do środka, a pozostałe dzieci pytamy o ich skojarzenia: Kto pukał?… W jakiej sytuacji się znajdował?… Co odczuwał?…
Zabawę powtarzamy 6 – 8 razy, przy każdej scence inne dziecko wychodzi i puka do drzwi. Przykładowe sytuacje do odegrania w scenkach to:
- służba hotelowa, która w nocy budzi gości, ponieważ hotel płonie;
- mężczyzna, który wygrał w toto – lotka i wraca do domu, żeby powiedzieć o tym w rodzinie;
- dziecko, które się zgubiło;
- młodzieniec, który przychodzi po przyjaciółkę do domu jej rodziców;
- uczeń, który spóźnił się do szkoły;
Znajdź swojego partnera
Wszyscy stoją w kręgu. Osoba prowadząca wręcza każdemu kartkę, na której napisana jest nazwa zwierzęcia. Wszyscy próbują naśladować głosy tych zwierząt i starają się chodząc po pokoju, znaleźć drugą osobę, która wydaje odgłosy takie jak oni. Kiedy pary dobiorą się, można dalej formować większe grupy np. ptaki, owady, ssaki itp.
Opracował Adam Spendel